Jeonghui Oh - Miłość zeszłej jesieni i inne opowiadania,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
OH JEONGHUI
MIŁOŚĆ ZESZŁEJ JESIENI I INNE OPOWIADANIA
BRAK TYTUŁU ORYGINAŁU
przekład — Marzena Stefańska
Kwiaty Orientu
Skarżysko Kamienna 2009
ISBN — 978 83 926940 5 2
KILKA SŁÓW OD TŁUMACZKI
Przekład opowiadań Oh Jeonghui zajął mi kilka lat. Tłumaczenie z języka
koreańskiego jest niezwykle trudnym zadaniem.
Dlatego też z całego serca pragnę podziękować osobom, które przez ten
okres wspierały mnie i dodawały otuchy.
Serdecznie dziękuję — rodzicom, Adamowi Kalinowskiemu, Martinowi
Adamsowi, mojemu synkowi Kubusiowi, Edycie Matejko – Paszkowskiej,
Marcinowi Lamowskiemu
and finally, I would like to thank the Korean Literature Translation
Institute for not only financial support, but also for their kind help in
everything, understanding and giving us
the opportunity to introduce beautiful Korean literature to Polish readers.
Największe podziękowania składam swoim dwóm wieloletnim
przyjaciółkom — Annie Diniejko i Nam Hosun.
KOREAŃSKIE KOBIETY W LITERATURZE
W Korei Południowej pojawia się coraz więcej pisarek, które równie
często, jak mężczyźni, zdobywają główne nagrody literackie, a ich książki
odnoszą sukces wydawniczy. Koreańska literatura kobieca tłumaczona jest
na języki obce i pojawia się na listach bestsellerów, obok innych utworów
pisarzy z całego świata.
Aby dobrze zrozumieć literaturę koreańską, a przede wszystkim
koreańską literaturę kobiecą, warto przybliżyć kilka faktów dotyczących
historii literatury tego kraju i pozycji kobiety w społeczeństwie
konfucjańskim.
Do XV wieku Koreańczycy nie posługiwali się własnym alfabetem,
odpowiadającym językowi mówionemu. Do zapisywania dźwięków
swojej mowy używali ideograficznego pisma chińskiego, zwanego
hanmun, które było niezwykle trudne do przyswojenia i tylko dobrze
urodzeni mogli pozwolić sobie na jego wieloletnią naukę.
W 1446 roku opublikowano koreański alfabet fonetyczny — hangūl.
Za jego twórcę uważa się króla Sejonga Wielkiego (1397 – 1450),
czwartego władcę dynastii Yi (1392 – 1910). Opublikowanie tego alfabetu
spotkało się z falą protestów ze strony szlachetnie urodzonych
(yangbanów), którzy uważali, że tylko znajomość języka chińskiego
świadczy o dobrym wykształceniu i wysokiej inteligencji. Król Sejong
starał się propagować alfabet koreański wśród całego społeczeństwa, ale
od roku 1505 jego nauczanie zostało zakazane, a większość tekstów
spalono. Znajomość nowego pisma utrzymywała się jednak wśród
niższych warstw społecznych, szczególnie kobiet.
W tamtych czasach większość kobiet była niepiśmienna. Zgodnie z
zasadami moralności konfucjańskiej miały one być posłusznymi żonami i
idealnymi matkami. To właśnie konfucjanizm, będący oficjalną doktryną
jednego z najpotężniejszych mocarstw świata — Chin, ukształtował w
znacznej mierze moralno – etyczne oblicze Azji Wschodniej, w tym Korei.
Konfucjanizm opowiada się za społeczeństwem zhierarchizowanym, w
którym rodzina z natury rzeczy ma strukturę hierarchiczną. Rodzina jest
systemem zależności, a co najważniejsze — posłuszeństwa — dzieci są
posłuszne wobec rodziców, żona wobec męża, młodszy wobec starszego.
W okresie dominacji ideologii konfucjańskiej rola kobiety ograniczała się
do urodzenia dziecka (najlepiej syna) i zajmowania się domem. Kobiety
nie mogły udzielać się publicznie ani pełnić żadnych funkcji. Obarczone
obowiązkami rodzinnymi, nie miały też możliwości uczyć się czytać i
pisać. Kobiety pochodzące ze szlachetnych rodów otrzymywały
wykształcenie głównie po to, aby stać się jeszcze lepszymi matkami i
żonami oraz dawać przykład innym, mniej wyedukowanym niewiastom.
Często pamiętniki stawały się ulubioną formą zapisu ich życia. Jedynie
kurtyzany, zwane kisa – eng, cieszyły się względną swobodą w
ówczesnym społeczeństwie. Były one starannie wykształcone w dziedzinie
muzyki, sztuki i literatury, a nawet medycyny. Wiele z nich posiadało
talent literacki, a ich utwory przetrwały do dziś.
Spośród piszących kobiet na uwagę zasługują między innymi Hwang
Chini, piętnastowieczna kurtyzana i poetka, znana z przepięknych shijo
(krótkie, trzyliniowe wiersze, każdy wers składa się z około 14 – 16 sylab,
całość z 44 – 46), poetka i malarka Shim Saimdang (1504 – 1551) oraz
pamiętnikarka, księżniczka Hyegyōng (1735 – 1815). W tamtym okresie
pojawiło się również wiele anonimowych utworów. Jednym z nich jest
pamiętnik roku kyech'uk, opowiadający o losach królowej Inmok (1584 –
1632).
Dopiero koniec XIX wieku pozwolił kobietom zaistnieć w literaturze.
Konfucjańskie, tradycyjne zasady życia stopniowo zaczęły być
zastępowane przez zasady równości i prawo do indywidualnego szczęścia,
wywodzące się z kultury Zachodu. W literaturze zaczęło funkcjonować
określenie nowa powieść (shinsosol). Mianem tym określano powieści o
nowatorskiej treści i formie, wyrażające popularne w Korei idee
oświeceniowe. Powieści, obok wątków patriotycznych, zawierały wątki
obyczajowe. Autorzy krytykowali normy konfucjańskie, krępujące
jednostkę, proponowali nowy, monogamiczny wzorzec rodziny, w której
kobieta miała prawo do samostanowienia o sobie, do edukacji i wyboru
męża. nowa powieść i nowa poezja (shinshi) stały się gatunkami
dostępnymi zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn.
Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku, kiedy Cesarstwu Koreańskiemu
groziła utrata niepodległości, rozwijał się ruch oświeceniowy na rzecz
upowszechnienia nowoczesnego modelu edukacji wśród całego
społeczeństwa, tak zwanego nowego typu edukacji (shinkyoyuk). Wtedy
powstało kilka szkół żeńskich, umożliwiających młodym, zdolnym
dziewczętom zdobycie wykształcenia i względnej niezależności. Pierwsza
żeńska szkoła podstawowa, Ehwa Haktang, została założona w Seulu
w 1886 roku przez amerykańską misjonarkę Mary Scranton. W 1945 roku
szkoła przeistoczyła się w pierwszy żeński uniwersytet w historii Korei.
Powoli kobiety zaczęły zdobywać wiedzę. Kim Helen była pierwszą
Koreanką, która uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych w 1931
roku.
Mimo utraty niepodległości przez Koreę w 1910 roku działał ożywiony
ruch wydawniczy. W okresie rządów kulturalnych wydawano gazety i
periodyki literackie, zrzeszające ówczesnych twórców. Spośród kobiet
publikujących w czasopismach literackich warto wymienić trzy pisarki
urodzone w tym samym roku — Kim Myōngsun (1896 –
1951), Na Hyesok (1896 – 1948) i Kim Wōnju (1896 – 1971). W swojej
twórczości poruszały tematykę wolnej miłości, negując życie w
tradycyjnym związku, broniły praw kobiet. Ich poglądy spotkały się z silną
krytyką ze strony patriarchalnego społeczeństwa. W rezultacie zostały
oskarżone o niemoralność i ślepe naśladowanie zachodnich
wartości oraz prądów literackich.
Pierwsza z nich — Kim Myōngsun (pseudonim T'ansil), autorka nowel
i poetka, urodzona w P'yōngyangu w zamożnej rodzinie, zdobyła
wykształcenie w Japonii, gdzie studiowała japonistykę i anglistykę. Jej
pierwsze opowiadanie dziewczyna posądzona zdobyło nagrodę literacką
czasopisma Młodość (ch'ōngch'un) i zapewniło jej pionierską pozycję w
literaturze kobiecej — została pierwszą pisarką, której opowiadanie
opublikowano w czasopiśmie. Yi Kwangsu (1892 – 1951), wielki
koreański powieściopisarz XX wieku, propagator idei emancypacji
jednostki z więzów konfucjanizmu i feudalizmu, zachwycony talentem
pisarskim Kim Myōngsun, objął ją swoim patronatem, lecz kilka lat
później oskarżył pisarkę o plagiat japońskich opowiadań, co zaważyło na
karierze i zupełnie zniszczyło jej reputację. Pod presją krytyki środowiska
literackiego, zrezygnowała na zawsze z pisania.
Na Hyesok była poetką, pisarką i pierwszą Koreanką, która zaczęła
malować obrazy olejne. Po ukończeniu szkoły średniej w Seulu wyjechała
do Japonii, gdzie studiowała na Wydziale Sztuk Pięknych w Tokio. Studia
malarskie kontynuowała w Paryżu. Po powrocie do kraju zaczęła
publikować w znanych czasopismach, jak Ruiny (p'yeho) oraz Nowa
Kobieta (shin yōja). Na poślubiła znanego koreańskiego dyplomatę, co
dało jej możliwość podróżowania z mężem po Europie i Stanach
Zjednoczonych. Wydawało się, że jej początkowe sukcesy i udane
małżeństwo potwierdzały głoszoną przez nowoczesne kobiety opinię, że
można połączyć karierę zawodową z miłością, byciem matką i posłuszną
żoną. Niestety — bardzo radykalne poglądy Na Hyesok na miłość, a
przede wszystkim liczne romanse, ostatecznie zniszczyły jej małżeństwo,
poddając Na licznej krytyce, która zaważyła także na dalszej karierze
pisarskiej. Zmarła w samotności w przytułku dla bezdomnych.
Z kolei Kim Wōnju uznawana jest za najbardziej feministyczną i
aktywną politycznie pisarkę okresu kolonialnego i postkolonialnego. W
1921 roku założyła czasopismo Nowa Kobieta (shin yōja), w którym
publikowała artykuły o tematyce kobiecej, interesowała się głównie
pozycją kobiety w społeczeństwie. Zarówno artykuły, jak i opowiadania,
przesiąknięte były ideami feministycznymi, w których wzywała do
reformy edukacji, równouprawnienia i samorealizacji wszystkich kobiet w
życiu społecznym. Kim w życiu prywatnym, podobnie jak Na, miała męża,
ale liczne romanse doprowadziły do rozpadu małżeństwa i krytyki jej
zachowań. W późniejszym okresie swojego życia oddała się
zupełnie buddyzmowi i zamieszkała w klasztorze dla mniszek.
Nieszczęśliwe życie tych pisarek dobrze ilustruje brak tolerancji wobec
kobiet wykształconych i wyzwolonych w Korei u progu nowoczesności.
W drugiej połowie XX wieku po wyzwoleniu kraju spod okupacji
Japonii, a następnie po wojnie koreańskiej, liczba pisarek w Korei
Południowej zaczęła się powiększać. W ich twórczości znalazły odbicie
szczególnie tragiczne wydarzenia z historii kraju. Oprócz tematyki
historycznej, poruszały też inne, bardziej uniwersalne problemy dotyczące
rodziny, złożoności ludzkiej natury i mentalności Koreańczyków.
Wśród pisarek wielką popularnością cieszy się do dzisiaj Pak Kyōngni
(urodzona w 1927 roku). Stworzyła ona nowy typ powieści — sagę
rodzinną. Do jej najwyżej ocenianych utworów należy ziemia,
szesnastotomowa powieść o upadku rodu szlacheckiego, obejmująca okres
od końca dynastii Yi do wyzwolenia Korei spod okupacji Japonii, którą
[ Pobierz całość w formacie PDF ]