Jak dawniej po Tatrac chadzano.compressed, 2 najlepsze z chomika JAROSŁAW KACZYŃSKI
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
JakdawniejpoTatrachchadzanoMojejcórceJustynienapamištkęwspólnychpoTatrachwędrówekJakdawniejpoTatrachchadzanoKrzysztofPiseraSpistreciPrzedmowa7DrogakuTatrom15WZakopanem29Nastromeszczytygór...101Otych,copogórachwodzili...245Zapomnianeschroniska313Notybiograficzne383Spisyprzewodnikówtatrzańskich415SchroniskaialtanywybudowanewXIXw.419SystemwalutowyobowišzujšcywGalicjiwIIpołowieXIXwieku.Cenyniektórychartykułówizarobki421WykaznajważniejszychnazwtopograficznychnaterenieTatrwróżnychwersjachjęzykowych423Literatura427Skorowidznazwinazwisk437Mapy455JakdawniejpoTatracftcftadzanoPrzedmowaIatcryóżteTmajštakcudownieprzycišgajšcegodosiebie,żesięzaniemitęschni,jakbyzaukochanšosobš?jakażsiłazwabiatamludzinaj-rozmaitszegozatrudnienia,usposobienia,płciiwieku?Uczeni,badaczeprzyrody,artyci,poeci,miłonicypięknejnaturydšżšdoTatr,jakbydoskarbnicydziwów,awracajšztamtšdowianiurokiemniepojętymdlatych,cotamniebyli2.SłowatewyszłyspodpióraWaleregoEljasza,wielkiegomiłonikaiatzrn,awcyTjednegozgłównychbohaterównaszejopowieci.Jakbrzmiodpowiednapostawioneprzezniegopytania?Conasprzyciš-goakaodpaZnego,miejscowocinapozórniczymsięniewyróżniajš-coaekji.eCgotmagicznegojestwtymskrawkunaszejojczyzny?Czegoszukamywgórach,wspinajšcsięmozolnienaprzełęczeiwierchyta-trzańskie?Czychcemynasycićoczypięknymwidokiem,wsłuchaćsięwszumpotoków,odurzyćzapachemkosówki?Amożepoprostuspraw-dzićswojesiłyfizycznewzapasachzgranitemTatr,pokonaćwłasnšsłaboć,czasemobawy,anawetstrach?Każdyznasmaswojšwłasnšodpowiednatepytania,odpowiedukrytšgdziegłębokowsercuiduszy,bojakpięknienapisałWładysławKrygowski,dlajednycftgórysštylkorumowiskiemgłazów,dladrugicftnajwspanialszšarcftitektu-ršponadprzemijaniemitrwaniem,dlainnycftwiecznymniedosyteminiespełnieniem3.DatzryisiejszeTpociętesiecišznakowanychcieżekturystycznych,zwygodnymischroniskami,wktórychmożnasięprzespaćipożywić,niebudzšwnaswiększychobaw.Trudniejszemiejsca,jakOrlaPerć,ZawratczyRysyubezpieczonesšłańcuchamiiklamrami.Wędrujšcpogpóortyackha,msylicznedrogowskazy,wyznaczajšcekierunekmarszu.Wksięgarnimożnaznalećróżnorodneprzewodnikiimapy.Dodyspozycjimamycorazlepszewyposażenie,zapewniajšcenamwy-godęibezpieczeństwo.Dowiadczonyturystaniemożesiędziobyćbezciepłegopolaru,butównawibramie,bezwygodnegoplecakaikurtkiodpornejnadeszcziwiatr.JednakniezawszeTatrybyłytakłoasttwęponde.Wpołowiedziewiętnastegowieku,wwiększejczęcisłabopoznane,budziływródamatorówgórskichwędrówekogromnyszacunek,anawetbojań.Brakprzetartychcieżekorazdrukowanychpolewej:NaprzełęczyLodowejwródwieżowleciespadłegoniegu,fot.zakładBizańskich1,1895,archiwumODTTPN,zbioryParyskichprzewodnikówimapzmuszałpodróżnikówdokorzystaniazpomocygórali,bezktórychniemogłasięobyćżadnawycieczka.Ksišżka,którštrzymajšPaństwowręku,niejesthistorišturystykitatrzańskiejanitaternictwa,niejestteżhistorišZakopanego,choćspo-roonimpiszę.Jestraczejbarwnymobrazempionierskiejepokizdo-bywaniaTatrorazportretemludzi,którzywędrowalipogórach:gocizakopiańskichiprzewodnikówgóralskich.NaszaopowiećrozgrywasięwdrugiejpołowieXIXwieku,wokresiebodajnajważniejszymdlapoznaniaTatrirozwojuZakopanego.Towłanieporoku1850podGiewontzaczęlicišgaćcorazliczniejsigocie,anatatrzańskichcieżkach,lubraczejbezdrożach,pojawilisiępierwsiwędrowcy.ZmieniałosiętakżesamoZakopane,znikomunieznanejwsistałosiępopularnymletniskiemigłównšbazšwypadowšwgóry.Budo-wanocorazwięcejdomówprzeznaczonychdlaletników,otwieranopierwszesklepy,restauracjeikawiarnie.Wiepowolicywilizowałasię,bywlatachosiemdziesištychXIXwiekustaćsięstacjšklimatycz-nš,apóniejletnišstolicšPolski.Zkażdymrokiemzwiększałasięfrekwencjaod100gociwroku1870doponad8000napoczštkuwiekuXX.Górypowolizaludniałysięturystami,zarzadkipoczšt-kowowidokdamskiejsukniprzestałbudzićzdumienie.PracaukazujeTatryiZakopanewidzianeoczymapolskichtury-stówiletnikówzakopiańskich.TooniprzemawiajšdoPaństwazkartksišżki,toznimibędzieciespacerowaćpoZakopanemiznimipowę-drujeciewgóry.Mojarolaprzypisaniuksišżkibyłaskromnaiogranicza-łasiędowybranianajciekawszychtekstówilustrujšcychtamtšepokę.Azapiskiówczesnychturystówsšniezmierniepasjonujšce.Wprowadza-jšnaswwiatinnychwartoci,wiatdawnojużnieistniejšcy,któryni-gdyniepowróci.Zachowanenapożółkłychkartachczasopismiksišżekwspomnienia,reportaże,opisyilistystanowiškapitalneródłowiedzy.NajwiększšspuciznępozostawiłposobieWaleryEljasz,którypoczšw-szyodroku1870,publikowałwspomnieniazeswychtatrzańskichwycieczekwtakichczasopismach,jakKłosy,Bluszcz,BiesiadaLite-racka,TygodnikWielkopolskiczywreszciePamiętnikTowarzystwaTatrzańskiego.Tekstyilustrowałwłasnymirysunkamiukazujšcymipięknogórorazpostacieprzewodnikówgóralskichiturystów.EljaszbyłwtymczasienajwiększympopularyzatoremTatrwspołeczeństwiepolskim.ZupełniewyjštkowemiejscewliteraturzetatrzańskiejzajmujejegoIllustrowanyprzewodnikdoTatr,PieniniSzczawnic.Porazpierw-szyopublikowanyw1870roku,staleuzupełnianyiaktualizowany,doczekałsiędalszychpięciuwydań,stajšcsiępierwszym,naoweczasypełnyminowoczesnymródłemwszelkicftwiadomocioZakopanemTatracft,wydawnictwemtypubaedekerowskiego,znakomicieoprowadzajšcymówczesnegoturystęponajciekawszycftpartiacftTatr.Byłcoważniejsze,wydawnictwemuczšcympatrzenianagóry,górali,przyrodęiwartocigórskiegowiata4.Dzijestródłembezcennychin-formacjioZakopanemiTatrach.InnšbardzoważnšpostacišbyłaMariaSteczkowska,którajużwlatachpięćdziesištychXIXwiekuregularniewędrowałapoTatrachdlawłasnejprzyjemnoci,cozaowocowałonapisaniemniewielkiej,leczbardzoważkiejksišżki:ObrazkizpodróżydoTatrówiPienin.Ukazałasięw1858rokuwKrakowieibyłapierw-szšpolskšksišżkšpopularyzujšcštenzakštekkraju.W1872rokuukazałosięnowe,poszerzonewydanie.Choćniebyłaklasycznymprzewodnikiem,tojednakposiadałacechytegotypuliteratury,oczympisałasamaautorka:jakwpierwszemtakiwobecnemwydaniuObrazkiniesšprzewodnikiemwcisłemsłowaznaczeniu,luboipodtymwzględemstarałamsiępodaćniektórewskazówkizwłasnegodowiadczenia5.ObawydaniastałysięklasycznymipozycjamiliteraturytatrzańskiejistanowišbezcenneródłowiedzydotyczšcejZakopanegoiaotTmr.nieOgrciekawegomateriałuzlatpięćdziesištychiszećdziesištychXIXwiekudostarczajšwspomnieniaHieronimaCiechanow-skiego,MichałaBałuckiegoiKazimierzaŁapczyńskiego,jakrównieżdwóchlegendowychpostacizakopiańskich:ks.JózefaStolarczykaiyTtusaChałubińskiego.PierwszyznichopisałswšwycieczkęnaGer-lach,drugizaszeciodniowšwycieczkębezprogramu,którastałaseimęwzordlainnychpóniejszychwypraw.BezcennymateriałfaktograficznyzawierajšsprawozdaniazpracTowarzystwaTatrzańskiego,regularniepublikowanenałamachPamiętnikaTT.Niemniejciekawewiadomocimożnaodnalećwrelacjachautorówmałoznanych,ana-wetanonimowych,którzyodwiedzaliZakopane.Ichwspomni...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]