Jerzy Dzik - Ewolucja,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
EWOLUCJA
Jerzy Dzik
Warszawa 2006
2
3
Rozdział 1. Wprowadzenie w zasady zjawiska
Temat 1. Teorie ewolucji
Rozdział 2. Pochodzenie człowieka i rodowiska jego ycia
Temat 1. Zaludnienie Europy
Temat 2. Człowiek i przyroda epoki lodowej
Temat 3. Kopalny zapis pocztków człowieka
Temat 4. Altruizm biologiczny a samolubny gen
Temat 5. Znaczenie wielko&ci mózgu człowieka
Rozdział 3. Ewolucja zwierz t kr"gowych
Temat 1. Pochodzenie małp
Temat 2. Wpływ &rodowiska na tempo ewolucji
Temat 3. Ewolucja rozrodu ssaków
Temat 4. Pochodzenie ssaków
Temat 5. Opanowanie ldu przez czworonogi
Temat 6. Pocztki kr,gowców
Rozdział 4. Rónorodno% biologiczna
Temat 1. Ewolucyjny sens płci
Temat 2. Przyczyna ró-norodno&ci
Temat 3. Konstruowanie drzew rodowych
Temat 4. Odtwarzanie przebiegu ewolucji
Temat 5. Homologia
Rozdział 5. Filogeneza zwierz t
Temat 1. Jedno&0 sposobów regulacji rozwoju zwierzt
Temat 2. Zwierz,ta liniejce
Temat 3. Zwierz,ta wtórouste
Temat 4. Wtórno&0 planktonowych larw
Temat 5. Pochodzenie zwierzt
Temat 6. Organizmy klonalne i superorganizm
Rozdział 6. Filogeneza rolin
Temat 1. Mechanizmy rozwoju ro&lin
Temat 2. Ewolucja ro&lin kwiatowych
Temat 3. Ró-norodno&0 nagozal-kowych
Temat 4. Ewolucja -ycia płciowego ro&lin ldowych
Temat 5. Kłosy i li&cie zarodniowe
Temat 6. Ewolucja gospodarki wodnej ro&lin ldowych
Temat 7. Pochodzenie ro&lin naczyniowych
Rozdział 7. Ewolucja organizmów w zmiennej biosferze
Temat 1. Era dinozaurów
Temat 2. Zlodowacenia permokarbo4skie
Temat 3. Ewolucja faun toni morskich
Temat 4. Przyczyna „eksplozji kambryjskiej”
Temat 5. Fauna z Ediacara
Rozdział 8. Pocz tki ycia na Ziemi
Temat 1. Ro&liny, zwierz,ta i pierwotniaki
Temat 2. Pochodzenie eukariotów
Temat 3. Bakterie i pochodzenie tlenu atmosferycznego
Temat 4. Powstanie -ycia
Temat 5. Praktyczne znaczenie teorii Darwina
4
Rozdział 1. Wprowadzenie w zasady zjawiska
Temat 1. Teorie ewolucji
Teori ewolucji w sensie &ci&le takim, jaki nadaj koncepcjom naukowym fizycy i che-
micy, jest teoria Karola Darwina, która wyja&nia przyczyn, i mechanizm procesu przekształ-
ce4 organizmów w skali czasu obejmujcej wiele pokole4. Jej idea, przedstawiona w 1859
roku, wyprowadzona została z kilku przesłanek, które z osobna nie mog budzi0 jakichkol-
wiek wtpliwo&ci:
(1) Organizmy wydaj wi,cej potomstwa, ni- mo-e przetrwa0 do dojrzało&ci.
(2) Zasoby &rodowiska s ograniczone, nieunikniona jest wi,c konkurencja o nie mi,dzy
osobnikami.
(3) Osobniki nawet w obr,bie jednej populacji nie s identyczne – cechuje je zmienno&0 wy-
gldu i wła&ciwo&ci.
(4) Cechy poszczególnych osobników s w znacznym stopniu dziedziczne.
Wynikaj z tego równie oczywiste wnioski:
(1) Niektóre osobniki s skuteczniejsze od innych w zabieganiu o zasoby &rodowiska.
(2) Skuteczno&0 ta wyra-a si, te- w wydajniejszym płodzenia potomstwa.
5
Lepiej przystosowane do -ycia w okre&lonym &rodowisku osobniki maj wi,c wi,ksze szanse
przekazania swoich cech nast,pnym pokoleniom. To proste rozumowanie wyja&nia, dlaczego
w dziejach &wiata -ywego pewne cechy organizmów upowszechniaj si,, a inne zanikaj.
Mówi si,, -e na dziedziczn zmienno&0 organizmów działa dobór naturalny. Dobór jest nie-
przypadkowy, losowo natomiast pojawiaj si, nowe warianty cech organizmów wzbogaca-
jce zmienno&0. Od stulecia takie nowe cechy przywykło si, nazywa0 mutacjami.
Karol Darwin (1809-1882), przyrodnik angielski, autor przełomowej teorii obja&niajcej
ewolucj, biologiczn jako wynik działania doboru naturalnego na naturaln dziedziczn
zmienno&0 organizmów. Kluczowym elementem jego wykształcenia biologicznego był
udział w pi,cioletniej ekspedycji dookoła &wiata na okr,cie
Teoria ewolucji Darwina poddaje si" dowiadczalnemu testowaniu.
W dzisiejszym uj,ciu teoria ewolucji twierdzi, -e jeli dobór działa na populacj" samo-
powielaj cych si" osobników o cechach cile dziedziczonych, ale losowo si" zmieniaj -
cych, to w kolejnych pokoleniach rozkład zmiennoci tych cech w populacji przekształca
si" w kierunku odpowiednim do działania doboru. Je&li czynniki doboru wynikaj z natury
&rodowiska przyrodniczego, nazywamy go doborem naturalnym. Teoria ta obja&nia wi,c
ewolucj, jako skutek doboru osobników populacji przez &rodowisko na podstawie ich zdolno-
&ci do przekazania swoich cech nast,pnemu pokoleniu. Łatwo byłoby j obali0 (gdyby była
nieprawdziwa), na takiej samej zasadzie, jak inne teorie nauk do&wiadczalnych. Wystarczy
sprawdzi0, jakie s rzeczywiste skutki zastosowania doboru w stosunku do zmiennych cech
organizmów. Czyni to od stuleci hodowcy a od niedawna tak-e badacze przemian genetycz-
nego składu populacji w warunkach naturalnych.
Przebieg ewolucji jest nieprzewidywalny.
Inny status ma w nauce opis i wyja&nianie procesu przebiegu ewolucji, czyli filogenezy.
Innowacje ewolucyjne wpływaj na dzieje przyrody tak, jak odkrycia i wynalazki na histori,
człowieka. Teoria filogenezy nie spełnia wi,c wymaga4 obowizujcych teorie nauk przyrod-
niczych – nie jest testowalna w klasycznym tego słowa rozumieniu. Skutki selekcji daj si,
przewidzie0 tylko wtedy, gdy ma ona &ci&le okre&lone ukierunkowanie i działa na z góry
okre&lony zasób zmienno&ci. W przyrodzie niewiadome s nie tylko kierunki doboru, ale
przede wszystkim modyfikacje dziedzicznych wła&ciwo&ci organizmów, pojawiajce si, cał-
kiem losowo. Nie ma przecie- -adnych przesłanek do przypuszczania, -e ostateczna posta0
organizmu (fenotyp) mogłaby wpłyn0 na geny w sposób dostatecznie specyficzny, by
utrwaliła si, na nast,pne pokolenia.
i póIniejsza o par, lat
lektura dzieła ekonomisty Thomasa Malthusa przedstawiajcego katastroficzn wizj,
upadku ludzko&ci w wyniku rozrodu nadmiernego w stosunku do przyrostu zasobów.
Teoria Malthusa oparta jest na fałszywych przesłankach, u&wiadomiła jednak Darwinowi
nieuchronno&0 eliminacji znacznej cz,&ci potomstwa istot -ywych. Wa-nym Iródłem in-
spiracji było te- zaznajomienie si, ze znaleziskami szcztków olbrzymich wymarłych
ssaków z czwartorz,du Argentyny (szkielety tych zwierzt przywo-one były do Europy
ju- pół wieku wcze&niej) i wyniki bada4 przeprowadzonych przez ornitologów nad zebra-
nymi przez Darwina okazami ptaków z wysp Galapagos. Stan wiedzy dojrzał ju- wów-
czas do wydania wła&ciwych wniosków, skoro w 1858 roku t, sam interpretacj, ewolucji
przedstawił znakomity zoolog i biogeograf Alfred Russel Wallace. Dzi,ki erudycji i ta-
lentowi pisarskiemu (a tak-e korzystnemu o-enkowi z kuzynk, córk wła&ciciela sławnej
manufaktury porcelany Wedgwooda) Darwin zdołał szczegółowo przedstawi0 i spopula-
ryzowa0 teori, ewolucji w serii znakomitych ksi-ek. Wpłynł nie tylko na rozwój biolo-
gii ale tak-e współczesnej my&li filozoficznej i politycznej.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]