Jezyk niemiecki Gramatyka 2008, Gramatyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Język niemiecki - Schwache Verben
Czasowniki słabe
Przykładem czasownika słabego jest czasownik "
machen
" (robić).
mach
½
en
rdzeń końcówka bezokolicznika
Ý
Czasowniki słabe w czasie teraźniejszym odmieniają się przez dodanie odpowiedniej
końcówki
do
rdzenia
czasownika:
Singular
(liczba pojedyncza)
Plural
(liczba mnoga)
ich mach
e
wir mach
en
du mach
st
ihr mach
t
er/sie/es mach
t
sie mach
en
Sie mach
en
Czasowniki słabe odmieniają się regularnie w czasie teraźniejszym oraz tworzą w sposób regularny formy
Präteritum
oraz
Partizip Perfekt
. Znaczy to, że w przeciwieństwie do mocnych nie tworzą one przegłosu.
Formy
Präteritum
oraz
Partizip Perfekt
tworzone są przez dodanie:
......-
te
do rdzenia czasownika dla form czasu
Präteritum
ge
- .... -
t
do rdzenia czasownika dla
Partizip Perfekt
Infinitiv Präteritum Partizip Perfekt
mach
½
en
Þ
mach
½
te
ge
½
mach
t
Język niemiecki - Imperativ
½
Tryb rozkazujący
W języku niemieckim możemy utworzyć następujące formy trybu rozkazującego:
2 osoba liczby pojedynczej Geh!
2 osoba liczby mnogiej Geht!
forma grzecznościowa Sie Gehen Sie!
·
Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. p.
o
poprzez odrzucenie końcówki odmiany 2 os. l. p. i pominięcie zaimka osobowego:
du sag
st
->
Sag! (przykład
czasownika słabego
)
du sprich
st
->
Sprich! (przykład
czasownika mocnego
)
UWAGA
: W trybie rozkazującym
czasowniki mocne
nie mają przegłosu. Dlatego mówimy:
du schläf
st
ale: Schlaf!
du läuf
st
ale: Lauf!
Natomiast "e" w rdzeniu czasownika zmienia się w "i" lub "ie".
Pierwotnie do form trybu rozkazującego dodawano zawsze końcówkę -e. Obecnie czynimy tak w przypadku form
trybu rozkazującego, które po odrzuceniu końcówki 2. os. l. p. trudno byłoby wymówić. Do tej grupy należą
czasowniki, których rdzeń kończy się na
-d-, -t-, -ig
oraz
rechnen, öffnen
.
1
Ý
·
Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. mn.
o
od formy 2 os. l. mn. poprzez pominięcie zaimka osobowego:
ihr sag
t
->
Sagt!
ihr sprech
t
->
Sprecht!
·
Tryb rozkazujący dla formy grzecznościowej "Sie" tworzymy przez zamianę na szyk przestawny. Forma
czasownika pozostaje bez zmian:
Sie sagen
->
Sagen Sie!
Sie sprechen
->
Sprechen Sie!
Odstępstwa od tych zasad obserwujemy przy tworzeniu trybu rozkazującego czasowników posiłkowych "
haben",
"sein
" i "
werden
":
2 os. l. p.
du hast
->
Hab! du bist
->
Sei! du wirst
->
Werde!
2 os. l. mn.
ihr habt
->
Habt! ihr seid
->
Seid! ihr werdet
->
Werdet!
forma grzecznościowa:
Sie haben Haben Sie! Sie sind Seien Sie! Sie werden Werden Sie!
Trennbare Verben
Czasowniki rozdzielnie złożone
Czasowniki rozdzielnie złożone
rozpoczynają się na sylabę akcentowaną. Przedrostkiem jest przyimek lub
przysłówek (por. też:
Untrennbare Verben; Verben, die trennbar und untrennbar sind
).
Przykłady:
anfangen - rozpoczynać się
Der Film
fängt
um 20 Uhr
an
.
aufmachen - otwierać
Machen
Sie bitte das Fenster
auf
!
aufschreiben - zapisywać
Der Kellner
schreibt die
Bestellung
auf
.
fernsehen - oglądać telewizję
Ich
sehe
jeden Abend
fern
.
einkaufen - robić zakupy
Wir
kaufen
immer am Wochenende
ein
.
stattfinden - odbywać się
Der Fotokurs
findet
von 16 bis 18 Uhr
statt
.
Przy tworzeniu Partizip Perfekt -ge- występuje po przedrostku, np.
aufschreiben - zapisywać Der Kellner hat die Bestellung auf
ge
schrieben.
fernsehen - oglądać telewizję In den Ferien habe ich jeden Abend fern
ge
sehen.
einkaufen - robić zakupy Wir haben für die ganze Woche ein
ge
kauft.
UWAGA:
W zdaniach podrzędnych, gdzie czasownik występuje na końcu zdania (tzw. szyk końcowy) przedrostek
piszemy łącznie
Wenn ich nach Hause zurückkehre, ....
Als ich nach Hause zurückkehrte, ....
2
Als ich nach Hause zurückgekehrt bin, ....
Nachdem ich nach Hause zurückgekehrt war, ....
Wenn ich nach Hause wieder zurückkehren werde, .....
Język niemiecki - Verben, die trennbar und untrennbar sind
Czasowniki rozdzielnie lub nierozdzielnie złożone
Niektóre czasowniki odmieniają się w
zależności od znaczenia
albo w sposób
rozdzielnie, albo nierozdzielnie złożony
.
Do tej grupy zaliczamy czasowniki, rozpoczynające się od przedrostków:
·
durch-
·
über-
·
unter-
·
um-
·
wieder-
Czasownik jest rozdzielnie złożony, jeżeli przedrostek jest akcentowany. Czasownik ma wtedy "pierwotne",
"dosłowne" znaczenie, np.
durchbrechen
- przełamać.
Jeżeli akcent nie przypada na przedrostek, czasownik jest nierozdzielnie złożony. Czasowniki te zatraciły swe
pierwotne znaczenie, często też mają znaczenie przenośne, np.
durchbrechen
- przedrzeć się przez coś.
Dla porównania:
wiederholen
->
ich hole etwas wieder - przynieść coś z powrotem
wiederholen
->
ich wiederhole etwas - powtarzać coś
unterhalten
->
ich halte etwas unter - podtrzymywać, podstawiać
(sich) unterhalten
->
ich unterhalte mich mit jemandem - rozmawiać z kimś;
także:
(sich) (gut/schlecht) unterhalten - bawić się
etwas (Beziehungen) unterhalten - podtrzymywać (kontakty)
Język niemiecki - Reflexive Verben
Czasowniki zwrotne
Polskie czasowniki zwrotne nie muszą być zwrotne w języku niemieckim (i odwrotnie), np:
sich erinnern an (+ Akk.) - przypominać sobie coś
sich setzen - siadać
sich unterhalten über (+ Akk.) - rozmawiać o
Przy odmianie czasownika zwrotnego w języku niemieckim każdej osobie odpowiada inna forma zaimka
zwrotnego. Porównaj:
3
ich
wasche
mich
ja myję
się
du wäschst
dich
ty myjesz
się
er, sie, es wäscht
sich
on, ona, ono myje
się
wir waschen
uns
my myjemy
się
ihr wascht
euch
wy myjecie
się
sie waschen
sich
oni myją
się
Sie waschen
sich
(forma grzecznościowa)
·
Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku
Największą grupę stanowią czasowniki zwrotne z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (
Akkusativ
).
sich fühlen
- czuć się
ich fühle
mich
du fühlst
dich
er, sie, es fühlt
sich
wir fühlen
uns
ihr fühlt
euch
sie fühlen
sich
Sie fühlen
sich
·
Oddzielną grupę stanowią czasowniki zwrotne w połączeniu z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (
Dativ
).
W zdaniu z takim czasownikiem znajduje się zawsze oprócz zaimka zwrotnego dowolne dopełnienie w IV
przypadku (
Akkusativobjekt
), oznaczone w poniższych zdaniach kursywą. Zaimek zwrotny w III przypadku
oznaczono tłustym drukiem.
Ich habe
mir
das Rauchen
abgewöhnt.
Wir haben
uns
die Ausstellung
angesehen.
Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w III przypadku
sich etwas ansehen
- oglądać
ich sehe mir den Film an
du siehst dir den Film an
er sieht sich den Film an
wir sehen uns den Film an
ihr seht euch den Film an
sie sehen sich den Film an
Sie sehen sich den Film an
W zdaniach zawierających czasownik zwrotny z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku sam zaimek zwrotny
jest dopełnieniem (lub występuje dodatkowo
Präpositionalobjekt
).
Niektóre czasowniki występują w zależności od kontekstu albo z zaimkiem zwrotnym w III, albo w IV
przypadku, lub też zupełnie bez zaimka zwrotnego.
Ich
wasche
mich
. - Myję się. (
Akkusativ
)
Wasch dir bitte die Hände vor dem Essen. - Umyj proszę ręce przed jedzeniem. (Dativ)
Die Mutter wäscht das Kind. - Matka myje dziecko. (bez zaimka zwrotnego)
4
Niektóre czasowniki mogą, ale nie muszą być używane jako zwrotne, w zależności od znaczenia, np.
o
etwas kaufen - kupować; sich etwas kaufen - coś sobie kupić
o
sich vorstellen - przedstawić się; jemand(en) vorstellen - przedstawić kogoś
·
Czas przeszły
Perfekt
oraz
Plusquamperfekt
czasowników zwrotnych tworzymy zawsze za pomocą
czasownika "
haben
?:
o
Ich habe mich über sein Verhalten geärgert.
o
Wir haben uns für die Reise nach Mallorca entschieden.
o
Er hat sich das linke Bein gebrochen.
o
Sie hat sich zum Geburtstag eine Puppe gewünscht.
Język niemiecki - Die Tempora: Perfekt
Czas przeszły Perfekt tworzymy poprzez użycie czasownika posiłkowego "haben" lub "sein" w formie osobowej
w czasie teraźniejszym w połączeniu z formą Partizip Perfekt danego czasownika, np.
Ich bin nach Hause gegangen. (Poszłam do domu)
Ich habe auf dich gewartet. (Czekałam na ciebie)
(Porównaj: odmiana czasowników "haben" i "sein" w czasie teraźniejszym -
·
Partizip Perfekt czasowników słabych tworzymy w sposób
regularny
, tj. przez dodanie
ge- .... -t do rdzenia czasownika, np.
Infinitiv Partizip Perfekt
mach |en
?
ge
|mach|
t
·
Czasowniki mocne tworzą Partizip Perfekt w sposób
nieregularny
. W odróżnieniu od czasowników słabych
zachodzi zmiana w rdzeniu czasownika. (Oznacza to, że należy przyswoić je sobie za pomocą nauki
pamięciowej).
Forma Partizip Perfekt w przypadku czasowników mocnych rozpoczyna się na ge-, zaś kończy na -en (w
odróżnieniu od końcówki -t u czasowników słabych).
·
Formy Partizip Perfekt najważniejszych
czasowników
oraz
zostały zmieszczone w oddzielnym rozdziale.
UWAGA:
Czas Perfekt czasowników modalnych, występujących jako posiłkowe tworzymy przez użycie formy
osobowej czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego haben w połączeniu z bezokolicznikiem danego
czasownika modalnego, np.
Ich
habe
gestern bis 18 Uhr arbeiten
müssen
.
(Musiałem wczoraj pracować do godz. 18)
Język niemiecki - Die Tempora: Plusquamperfekt
Czas przeszły
Plusquamperfekt
tworzymy przez użycie użycie czasowników posiłkowych "
haben
" i "
sein
" w
Präteritum
(hatte, war) w połączeniu z formą
Partizip Perfekt
. (Porównaj:
Partizip Perfekt
czasowników słabych tworzymy w sposób regularny, tj. przez dodanie
ge-
....
-t
do rdzenia czasownika, np.
Infinitiv Partizip Perfekt
mach
½
en
?
ge
½
mach
½
t
Czasowniki mocne
tworzą
Partizip Perfekt
w sposób nieregularny.(Oznacza to, że należy przyswoić je sobie
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]