Jedność zycia kapłana w świetle instrukcji Kapłan - pasterz i przewodnik, Duchowość
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ks. Marek Chmielewski
JEDNOŚĆ ŻYCIA KAPŁANA W ŚWIETLE INSTRUKCJI
KONGREGACJI DO SPRAW DUCHOWIEŃSTWA
PT.
KAPŁAN — PASTERZ I PRZEWODNIK
WSPÓLNOTY PARAFIALNEJ
List apostolski Jana Pawła II
Novo millennio ineunte
(z 6 I
2001), wydany na zakończenie Jubileuszowego Roku 2000, wy-
znacza program duszpasterski Kościoła na trzecie tysiąclecie. Jak
zauważa Jan Paweł II, jest to ten sam program co zawsze, zawar-
ty w Ewangelii i w żywej Tradycji Kościoła
1
. Jego osią jest dąże-
nie do świętości (por. NMI 30), wyrażone w przewodnich sło-
wach tego Listu „Duc in altum!”.
W perspektywie owego programu dążenia do świętości nale-
ży odczytywać ostatnie dokumenty Kościoła
2
, a wśród nich In-
———————
Odczyt podczas XII Sympozjum dla Księży Rekolekcjonistów, ojców du-
chownych i spowiedników kapłańskich nt. „Duszpasterz kontempluje oblicze
Dobrego Pasterza”, Jasna Góra, 27-30 I 2003; Pierwodruk: „Dobry Pasterz”
28(2003), s. 117-129.
1
„Jest on skupiony w istocie rzeczy wokół samego Chrystusa, którego
mamy poznawać, kochać i naśladować, aby żyć w Nim życiem trynitarnym i z
Nim przemieniać historię, aż osiągnie swą pełnię w niebiańskim Jeruzalem.
Program ten nie zmienia się mimo upływu czasu i ewolucji kultur, chociaż bie-
rze pod uwagę epokę i kulturę, aby możliwy był prawdziwy dialog i rzeczywi-
ste porozumienie. Ten właśnie niezmienny program jest naszym programem na
trzecie tysiąclecie” — NMI 29.
2
Chodzi tu głównie o takie dokumenty, jak np.: Instrukcja Kongregacji In-
stytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego pt.
Roz-
począć na nowo od Chrystusa
(19 V 2002), List apostolski Jana Pawła II
Rosarium
Virginis Mariae
(16 X 2002), jak również Nota doktrynalna kongregacji Nauki
1
strukcję Kongregacji do spraw Duchowieństwa pt.
Kapłan — pa-
sterz i przewodnik wspólnoty parafialnej
(z 4 VIII 2002 — dalej:
KPP), którą czynimy przedmiotem naszych analiz. Ojciec święty
przestrzega, że „żyjemy w epoce nieustannej aktywności, która
często staje się gorączkowa i łatwo może przerodzić się w «dzia-
łanie dla działania». Musimy opierać się tej pokusie i starać się
najpierw «być», zanim zaczniemy «działać»” (NMI 15). Problem
ten dotyka także kapłanów, zwłaszcza duszpasterzy, którzy nie-
kiedy gubią się w swojej godnej podziwu aktywności duszpa-
sterskiej. Toteż w trosce o to, aby — jak uczy Jan Paweł II w
Novo
millennio ineunte
— „Chrystus był jedynym fundamentem całej
naszej działalności duszpasterskiej” (NMI 15), wspomniana In-
strukcja podkreśla konieczność troski o jedność życia kapłana.
Chodzi o to, aby nie było fatalnej w skutkach rozbieżności po-
między „być” i „działać”, lecz aby pełne poświęcenia zaangażo-
wanie duszpasterskie stanowiło integralny element kapłańskiej
duchowości, a tym samym, aby życie duchowe kapłana było
niewyczerpanym źródłem miłości pasterskiej.
Zgodnie z metafizyczną zasadą:
agere sequitur esse
, mocna
świadomość swojej tożsamości kapłańskiej, zakorzenionej w
komunii z Trójcą Przenajświętszą, znajduje wyraz w życiu du-
chowym. Ma ono być ożywiane miłością pasterską, która jest du-
szą wszelkiej aktywności duszpasterskiej (por. PDV 16). W ten
sposób tworzy się bardzo dynamiczne sprzężenie zwrotne. Pole-
ga ono na tym, że kapłan, który prowadzi głębokie życie ducho-
we stawiając w centrum osobę Jezusa Chrystusa Głowę i Paste-
rza Kościoła, odnajduje swą tożsamość w zjednoczeniu z Trójcą
Boskich Osób, dzięki czemu może skutecznie podejmować w
———————
Wiary dotycząca pewnych kwestii związanych z udziałem i postawą katolików
w życiu publicznym (24 XI 2002).
2
Kościele dzieło uświęcania. Można wówczas mówić o jedności
(spójności) życia kapłana, której wyznacznikami są: trynitarno-
eklezjalna tożsamość kapłana, życie duchowe i miłość pasterska.
1. Trynitarno-eklezjalna podstawa tożsamości kapłana
Omawiana przez nas
Instrukcja
zaznacza, że „nad tożsamo-
ścią kapłana trzeba rozmyślać w świetle zbawczej woli Boga.
Tożsamość ta bowiem jest owocem sakramentalnego działania
Ducha Świętego oraz uczestnictwem w zbawczym działaniu
Chrystusa, przyczyniającym się do przedłużania Jego dzieła w
Kościele, w ciągu jego dziejowego rozwoju. Chodzi tu o tożsa-
mość trójwymiarową: pneumatologiczną, chrystologiczną i ekle-
zjologiczną” (KPP 5).
Warto zauważyć, że w
Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów
(31 I 1994) problem tożsamości kapłańskiej został ujęty nieco sze-
rzej, wskazano bowiem na jej wymiar trynitarny, chrystologicz-
ny, pneumatologiczny i eklezjalny. Z tego względu trynitarno-
eklezjalną tożsamość kapłańską omówimy bardziej w oparciu o
Dyrektorium
, aniżeli o
Instrukcję
, której nie brak odniesień do
wcześniejszych dokumentów na temat kapłaństwa.
Zarówno w Posynodalnej adhortacji
Pastores dabo vobis
, jak i
w
Dyrektorium
jest więc mowa o tym, że „tożsamość kapłańska
[...] ma swoje źródło w Trójcy Przenajświętszej” (PDV 12). To, że
kapłan jest włączony w „dynamikę trynitarną” (Dyr 4), ma nie-
zwykle doniosłe znaczenie dla jego życia i posługi, gdyż „łaska i
niezatarty charakter udzielone przez sakramentalne namaszcze-
nie Ducha Świętego stawiają kapłana w osobowej relacji z Trójcą
Świętą, która stanowi źródło życia i działania kapłańskiego”
(Dyr 5). Jeśli więc każdy chrześcijanin przez chrzest św. wchodzi
3
w komunię z Trójcą Przenajświętszą, to tym bardziej kapłan na
mocy sakramentu święceń. „Tożsamość, posługa i życie kapłana
mają więc istotną relację z Trzeba Boskimi Osobami ze względu
na kapłańską służbę Kościołowi” (Dyr 3). Ta osobowa relacja z
Trójcą Przenajświętszą stanowi samo źródło życia i działania ka-
płana — jego
esse
i zarazem jego
agere
, które — w świetle
Instruk-
cji
— stanowią „rzeczywistości teologicznie nierozłączne i mają-
ce na celu pełnienie misji Kościoła” (KPP 5; por. PDV 70).
(
Bóg Ojciec
). Przez sakrament kapłaństwa wyświęcony męż-
czyzna wchodzi w szczególny związek z Ojcem, który jest źró-
dłem wszelkiego życia i władzy, ma zarazem udział w odku-
pieńczym dziele Syna Bożego i od Ducha Świętego otrzymuje
uzdolnienie do miłości pasterskiej (por. Dyr 20).
Jan Paweł II w
Pastores dabo vobis
podkreśla, że kapłaństwo
„wypływa z głębi niepojętej tajemnicy Boga, czyli z miłości Ojca”
(PDV 12). To stwierdzenie wskazuje drogę, na której należy szu-
kać tożsamości kapłańskiej, dającej się najpełniej odczytać w „ta-
jemnicy Chrystusa Najwyższego i Jedynego Kapłana Nowego
Przymierza i Jego Kościoła — widzianego w wymiarze Tajemnicy,
Komunii i Misji”
3
. Znak duchowej przynależności do Chrystusa
jest bowiem znakiem przynależności do Ojca zgodnie ze słowa-
mi Chrystusa: „Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie” (J 14, 11).
Skoro — jak powiedzieliśmy — kapłaństwo „wypływa z głę-
bi niepojętej tajemnicy Boga, czyli z miłości Ojca”, to należy za-
uważyć, że w odwiecznym zamyśle Ojca było posłanie Syna, aby
przez swoje Wcielenie stał się On Kapłanem dokonującym dzieła
Odkupienia i Zbawienia. Tak więc obecność Boga Ojca w po-
słannictwie kapłana objawia się w zbawczej misji Chrystusa.
Oznacza to, że każdy kapłan uczestnicząc w jedynym kapłań-
———————
3
W. Słomka,
Duchowość kapłańska
, Lublin 1996, s. 32.
4
stwie Chrystusa jest jednocześnie uczestnikiem posłannictwa Oj-
ca. Polega ono na wprowadzeniu w ludzką egzystencję wymiaru
Odkupienia przez umacnianie świadomości synostwa Bożego i
wskazywanie drogi do „domu Ojca” (por. J 14, 2) w Kościele i
poprzez Kościół
4
. Z uwagi na proegzystencję kapłana w Bogu
Ojcu w pełni zasadnym jest określenie kapłana jako
alter Pater
5
.
(
Chrystus i Maryja
). Jezus Chrystus poprzez swoje Wcielenie i
dzieło Odkupienia stał się jedynym Pośrednikiem między Bo-
giem a ludźmi, dlatego nie ma pod niebem innego imienia, „w
którym moglibyśmy być zbawieni” (Dz 4, 12). To Boskie posłan-
nictwo Syna trwa nadal w Kościele, zgodnie z Jego ustanowie-
niem, i jest kontynuowane przez biskupów oraz wyświęcanych
przez nich kapłanów. Mówiąc o tożsamości kapłańskiej należy
więc zwrócić szczególną uwagę na jej chrystologiczny wymiar.
Kapłan, który uczestniczy w jedynym kapłaństwie Syna Bożego,
jest „rzeczywistym, żywym i przejrzystym obrazem Chrystusa
Kapłana, sakramentalnym uobecnieniem Jezusa Chrystusa Gło-
wy i Pasterza” (Dyr 2; por. PDV 16). Z tego powodu Kościół na-
ucza, że kapłan ilekroć sprawuje misję kapłańską, zawsze działa
in persona Christi Caput et Pastor Ecclesiae
(KL 33; KK 10. 27. 38;
DK 2. 6. 12; PDV 15). W tym tkwi najgłębsza racja ścisłego
upodobnienia do Chrystusa, określana w teologii duchowości
jako chrystoformizacja
6
, która — nie tylko w odniesieniu do ka-
———————
4
Zob. J. Misiurek,
Nauka Soboru Watykańskiego II o prezbiteracie
, w:
Kapłan
pośród ludu kapłańskiego
(„Homo meditans”, t. 14), red. W. Słomka, J. Misiurek,
Lublin 1993, s. 79-80; M. Chmielewski,
Misyjny charakter kapłaństwa w świetle
programu duszpasterskiego na rok 1994/95
, w:
Postawy duchowe wobec Boga, Kościoła
i człowieka
(„Duchowość w Polsce”, t. 2), red. M. Chmielewski, Lublin 1995, s.
228.
5
Zob. W. Słomka,
Duchowość kapłańska
, dz. cyt., s. 54-59.
6
Zob. T. Paszkowska,
Chrystoformizacja
, w:
Leksykon duchowości katolickiej
,
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]