Jedwab, SZKOŁA, FIZYKA, wynalazki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Jedwab
Włókno otrzymywane z oprzędu
jedwabnika
( morwowego lub dębowego) w wyniku
obróbki chemicznej. Produkcja jedwabiu naturalnego (w każdym razie produkcja
przemysłowa) zapoczątkowana została w Chinach nie później niż około 1000 lat p.n.e.,
zapewne około 2000 lat p.n.e., choć ojczyzną jedwabnika i początków jego wykorzystania
były być może Indie na kilka tysięcy lat wcześniej.
Według legendy, przemysł jedwabiu naturalnego stworzyła cesarzowa Si-Ling-Chi, żona
Hoang-tu, który panował około 2700 roku p.n.e. Cesarzowa zauważyła larwy przędące
błyszczące kokony. Przez przypadek jeden z nich upuściła do wrzącej wody. Można zeń
było wtedy wyciągnąć delikatną nić. Musiało jednak upłynąć czterysta lat, aby
jedwabnictwo, jako przemysł, rozpowszechniło się w całym kraju. Cesarzową zaś
okrzyknięto boginią, opiekunką jedwabnictwa.
Nic dziwnego, że Chińczycy docenili jej dzieło. Jedwab stał się bowiem szybko źródłem
bogactwa ich kraju. Sprzedawano go po cenach bardzo wysokich, często dosłownie "na
wagę złota". W Chinach za udzielenie jakiejkolwiek informacji obcokrajowcowi na temat
jedwabiu groziła kara śmierci. To z pewnością pomogło utrzymać monopol przez prawie
3000 lat.
W Chinach prowadzono racjonalną hodowlę jedwabników, a jedwab farbowano
barwnikami naturalnymi. Od około 600 roku p.n.e. posługiwano się krosnami do tkania
wzorzystego, które ulepszono w I wieku p.n.e. W tym też wieku zaczęto stosować
mechaniczną odwijarkę jedwabiu naturalnego z kokonów. W ostatnich stuleciach p.n.e.
Chiny eksportowały jedwab naturalny na zachód tzw. szlakiem jedwabiu wiodącym z
prowincji Kansu przez Kotlinę Tarymską, Kaszgar, Pamir, Samarkadę, Iran i Mezopotamię
do Syrii. Chińczycy zaopatrywali w jedwab naturalny też Indie.
Szlak jedwabiu odegrał poważną rolę w wymianie technicznej pomiędzy Dalekim
Wschodem a Zachodem.
Około 100 lat p.n.e. Rzymianie zetknęli się po raz pierwszy z jedwabiem naturalnym
podczas walk z Partami, którzy sporządzali z niego swe sztandary. Około 50 roku p.n.e.
Kleopatra VII zademonstrowała w Rzymie jedwabne szaty. Jedwab naturalny był w
świecie śródziemnomorskim bardzo poszukiwany i kosztowny (podobno cesarza Marka
Aureliusza nie stać było na sprawienie jedwabnej szaty swej żonie). Na temat
pochodzenia jedwabiu krążyły legendy (na ogół sądzono, że jest on pochodzenia
roślinnego). Chińczycy starannie strzegli tajemnicy produkcji jedwabiu, zachowali nań
monopol przez długie wieki. Dopiero w IV wieku jedwabnictwo przeniknęło do Korei i
Japonii, a potem do Persji. Zachód zapoznał się z jedwabiem na początku VI wieku,
według legendy dzięki dwóm irańskim mnichom nestoriańskim, którzy przemycili
wewnątrz swych pielgrzymich kosturów jajeczka jedwabnika do Bizancjum.
Około 530 roku Bizancjum rozpoczęło własną produkcję jedwabiu. Stąd rozpowszechniła
się ona na Grecję, Italię i Hiszpanię. W XII wieku z produkcją jedwabiu zapoznała się
Francja. W tym okresie Italia posiadała już potężny przemysł jedwabniczy od XIII wieku
pracują tu już mechaniczne odwijarki i przędzarki jedwabiu napędzane energią wodną,
których zasada działania nie uległa zmianie aż do XIX wieku.
W XVII wieku jedwab naturalny znany jest we wszystkich krajach Europy m.in. w Polsce.
Od drugiej połowy XIX wieku przemysł jedwabniczy ulega stale postępującej
mechanizacji. Pojawia się również tzw. jedwab sztuczny. W Polsce istnieje obecnie duży
ośrodek produkcji jedwabiu naturalnego w Milanówku.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]